De foto hieronder uit het archief van de ANWB zal voor veel liefhebbers van oude fietsen bekend zijn. Drie mannen plakken voor het ANWB bondshotel "'t Kromhout" in Brummen een fietsband. Eigenlijk zijn er twee foto's van: deze met de hurkende mannen en nog een die iets eerder of later vanuit exact dezelfde camerapositie genomen is en waarbij de drie mannen staan.

ANWB bondshotel 't Kromhout (bron: archief ANWB)

Een van deze foto's staat bijvoorbeeld prominent op een dubbele pagina voorin het boek "Een eeuw wijzer - 100 jaar ANWB 1883 - 1983", geschreven door Dick Schaap. Maar het voor zover bekend eerste gebruik van de foto is in de ANWB Kampioen van 1 februari 1901. Daarin diende de foto ter illustratie bij een artikel waarin het verschijnen van een nieuw propagandaboekje van de ANWB aangekondigd werd. In dit boekje stond het verhaal van een beginnend wielrijder die tijdens een fietstocht in de buurt van Brummen "pech aan zijn banden kreeg en daardoor in kennis kwam met een hulpvaardig Bondslid, die hem op eenvoudige maar practische wijze de voordeelen van het lidmaatschap van den ANWB deed kennen." Hij zocht voor hem in een boekje op of bij het dichtstbijzijnde bondshotel een ANWB-hulpkist aanwezig zou zijn. Dat bleek het geval, de mannen fietsten er naartoe, de band werd geplakt en natuurlijk werd de jonge wielrijder uiteindelijk lid van de ANWB.

     Of het verhaal zich op werkelijkheid of fictie baseert maakt niet veel verschil, de foto is in ieder geval in scène gezet. Op de achterkant van de originele foto staat met potlood: "Daam Fockema, lid DB [Dagelijks Bestuur] en leider van het in Arnhem gevestigde Bondstoerbureau treedt hier, in Brummen op als rijwielreparant". Fockema is de gezette man links, over de andere twee heren staat niets vermeld. Wel is duidelijk dat de andere man met pet die rechts staat de begeleider van Fockema is. Hij heeft zijn fiets tegen de boom aangeleund met nog een tas achterop.

ANWB bondshotel De Roskam (bron: archief ANWB)

In het ANWB-archief is ook een andere foto aanwezig van eveneens rond 1900 waarop de twee mannen met dezelfde fietsen voor een ander gebouw zitten waar ook een ANWB-hulpkist aanwezig is. In de uitvergroting is te zien dat de begeleider van Fockema hetzelfde pak van geruit stof draagt. Het gebouw is hotel De Roskam in Rheden, zo'n 15 kilometer van Brummen.

     De fiets van Fockema - als we ervan uitgaan dat hij zijn eigen band plakt - heeft weliswaar geen spatborden maar wel een gesloten kettingkast; voor herenfietsen was dat toen een uitzondering. Bij de fiets van zijn begeleider is het precies andersom. Beide fietsen zijn voorzien van een lamp. Remmen zijn nergens te zien, het lijkt dus nog om doortrappers te gaan, wat bij de jaren rond 1900 past. Ook deze foto zal vermoedelijk voor een artikel of voor propagandadoeleinden gemaakt zijn, er was immers niet zomaar een fotograaf aanwezig en bovendien is in de kantlijn van de foto aangegeven welke uitsnede ervan gemaakt moest worden (hier niet weergegeven).

     Terug naar hotel-restaurant 't Kromhout. De derde man op de foto draagt geen pet en lijkt van het bondshotel zelf te zijn, mogelijk de eigenaar. 't Kromhout wordt al in augustus 1890 in de ANWB Kampioen genoemd. In een verslag van een wegwedstrijd van de Velpse wielrijdersvereniging "De Meeuw" op 26 juli van dat jaar in Brummen staat: "Daarna trok men naar het bij de wielers zoo goed bekende hotel 't Kromhout, alwaar men in gezelschap van eenige Deventersche sportbroeders recht gezellig en goed déjeuneerde." Dat laatste kan tegenwoordig nog steeds, buiten op het terras van restaurant 't Kromhout waar Daam Fockema zijn band plakte.

Met dank aan Hans Buiter, historicus van de ANWB.