 |
|
|
 |
|
 |
| Rijwielfabriek De Vierkleur |
Haagse
bloeiperiode
Het precieze jaar van oprichting van rijwielfabriek De Vierkleur is niet bekend, maar het zal in de
1890er jaren gelegen hebben. Vast staat dat Nanne Veenstra uit Den Haag in mei 1900 het fietsmerk De
Vierkleur liet deponeren en in 1903 op een kruispunt aan de Laan van Meerdervoort een nieuwe rijwielfabriek
liet bouwen. De merknaam Vierkleur duidt erop dat Veenstra sympathie koesterde voor de
Zuid-Afrikaanse boeren, die sinds eind 1899 onder aanvoering van Paul Kruger in strijd waren met de
Engelsen in dat land.
|
Kruispunt
Laan van Meerdervoort / Edisonstraat / Fahrenheitstraat in Den Haag
(1914). Links het statige gebouw van De Vierkleur.
Foto beschikbaar gesteld door Patrick van Griethuysen
|
|
|
In 1905 werd de firma Veenstra & Co. omgevormd tot "Rijwielfabriek De
Vierkleur NV" met Veenstra als enige directeur, twee geldschieters traden
als commissarissen op. Het geplaatste bedrijfskapitaal bedroeg
f 200.000 wat toen een fiks bedrag was. En inderdaad: De
Vierkleur hoorde in de tijd rond 1910 in het rijtje van de meest bekende
Nederlandse fietsfabrieken thuis, samen met Burgers, Fongers, Simplex,
Eysink, Gruno en Gazelle. Maar anders dan deze kende de Vierkleur maar een
korte bloeiperiode. In een advertentie van 1910 staat nog te lezen:
"Geen enkele Nederlandsche fabriek, behalve De Vierkleur, 's-Gravenhage, behaalde ooit te Parijs en
Londen op internationale tentoonstellingen de hoogste onderscheiding, n.l. Grand Prix en Gouden
Eerekruis".
|
|
Vierkleur-affiche
uit de begintijd |
|
|
"De
Vierkleur" van J. Witmondt, Amsterdam
In 1917 werd rijwielfabriek De Vierkleur verkocht aan
Jacob Witmondt uit Amsterdam. De achtergrond hiervan is onduidelijk. Witmondt was een bekend figuur binnen de
rijwielhandel. Burgers-directeur Kilsdonk had bij Witmondt als jongeman "het vak" geleerd.
 |
|
Firma
J. Witmondt, Prinsengracht, Amsterdam
(bron: Gemeentearchief Amsterdam)
|
Witmondt had zijn bedrijf in 1897
opgericht. Hij was een actief lid van de RAI en importeerde fietsen en vooral motorfietsen en
automobielen. Het merendeel van zijn twee- en vierwielers kwam uit Engeland, met als meest bekende
(motor)fietsmerken
Royal Enfield en New Hudson. Tevens exporteerde hij deze naar Nederlands Indië en had hij een
grossierderij.
Op fietsgebied voerde hij de eigen merken Postillon, The Rembrandt en The
Cullinan Bicycle, vermoedelijk allemaal doorverkoop van buitenlandse
(Engelse) fietsen onder eigen merk. Van een eigen fietsproductie zal geen
sprake geweest zijn. Daarnaast werd hij in de jaren '20 hoofdagent voor Nederland
van de Brooks-zadelfabriek.
Toen Witmondt in 1917 De Vierkleur had gekocht,
verhuisde hij de fabriek van Den Haag naar Amsterdam, Prinsengracht 196.
Over de activiteiten van De Vierkleur in Amsterdam is weinig bekend, maar
de omvang ervan moet veel geringer geweest zijn dan vroeger in Den Haag. In
de jaren '20 verplaatste Witmondt De Vierkleur nog drie keer: eerst naar
Prinsengracht nr. 261 en in 1923 naar nr. 289. Witmond's
oorspronkelijke bedrijf zat op de Prinsengracht nr. 291-293, met andere
woorden: hij vestigde De Vierkleur pal naast zijn grossierderij annex
import-export-bedrijf. Weer een paar jaar later betrok hij een vierde pand
in dat rijtje waarbij de Vierkleur opschoof naar nr. 287. Opvallend is dat
Witmondt de twee zaken altijd strikt gescheiden hield. Uit oude
prijslijsten en advertenties is nergens af te leiden dat de ene zaak met de
andere te maken had.
Een teken voor de beperkte activiteiten van
rijwielfabriek De Vierkleur in de Amsterdamse jaren is ook, dat er bijna
niets over terug te vinden is, ook geen bewaard gebleven fietsen. In een
Vierkleur-prijscourant van 1937 worden alle modellen opgenoemd: gewone
heren- en damesfietsen, een race-/sportfiets, kinderfietsen, een
dienstrijwiel en een transportfiets - het gewone gamma in die tijd, voor
bijzondere constructies was er geen ruimte. Daarbij mag niet vergeten
worden dat Jacob Witmondt zelf toen al 72 jaar was en voor zover bekend
geen opvolger of jongere hulp uit de eigen familie had.
|
|
Vierkleur-emaillebord
(foto: A. Haasnoot)
|
|
|
Witmond's
broer (of mogelijk neef)
H. Witmondt, die in de handelszaak van begin af
aan had meegewerkt, overleed al in 1928, het jaar waarin Witmondt ook het
hoofdagentschap voor de gerenommeerde Humber-fietsen en motorfietsen
verkreeg. Een jaar later kwamen daar nog de Peugeot-automobielen bij. Deze
tak van Witmondt's activiteiten draaide altijd beter dan de fietsfabriek.
Maar met de oorlog kwam er een abrupt einde aan beide zaken: Witmondt was
joods. In maart 1941 werd hij gedwongen om ontslag te nemen uit de
ondernemingen en in september 1942 werd hij, 78-jarig, in Auschwitz om het
leven gebracht. Rijwielfabriek De Vierkleur werd in januari 1943 op
last van de bezetter geliquideerd
|
|
Heeft u zelf een oude Vierkleur-fiets?
Geef hem dan op voor de fietsendatabank! Hoe u dat doet leest u hier.
Copyright by
Herbert Kuner, © 2007 ...
All rights reserved.
Last update: 07-07-2024
|
