In deel 2 van deze artikelserie over Haagse fietsenmakers was te lezen hoe J.L.A. Seitzinger Sr. (1864 - 1943) zich in de jaren '20 inzette voor een goede landelijke vakopleiding voor fietsenmakers en er zelfs een leerzaam toneelstuk over schreef. Daarnaast was hij BRHN-lid van het eerste uur en actief bestuurslid in de Haagse afdeling van deze bond van erkende fietsenmakers.

BRHN-feestavonden

De Haagse BRHN-afdeling werd in 1905 opgericht. Er moest veel werk worden verzet om de strijd met onbekwaam geachte vakgenoten en prijsvechters aan te gaan. De strijd werd met verve gevoerd, maar er was ook tijd voor de gezelliger kanten van het bondsleven. In 1911 nodigde de BRHN Den Haag zijn leden en hun echtgenotes voor het eerst uit voor een feestavond, in de jaren daarna zou dit een traditie worden. Men slaagde erin een zaal voor 500 mensen vol te krijgen. Behalve de Haagse rijwielhandelaren waren ook afgevaardigden van andere BRHN-afdelingen, diverse grossiers en leden van het landelijke BRHN-bestuur aanwezig, waaronder BRHN-voorzitter Bax uit Arnhem. De zaal was op kosten van de firma Jüncker & Co. uit Rotterdam (het latere Juncker, Apeldoorn) rijk versierd, de dames ontvingen bij binnenkomst een boeketje en er speelde een kapel.

minifiets uit de nalatenschap van J.L.A. Seitzinger Sr. (foto: H. Molenaar)

Er werden toespraken gehouden en Seitzinger werd als afdelingsvoorzitter voor zijn grote toewijding in de afgelopen jaren bedankt. Een groot deel van de avond werd ingenomen door een toneelstuk van toneelvereniging "Amicitia", waarin Seitzingers jeugdige dochter Helena een van de hoofdrollen speelde. Na het officiële programma werd er tot vijf uur in de ochtend gedanst en gefeest. /1/

     Het vermelden waard is ook het BRHN-feest van 1925 in Den Haag toen men het 20-jarig bestaan van de lokale afdeling vierde. Dit werd zonder gasten van buitenaf in meer intieme kring gevierd, maar ook toen mochten de bloemstukken van de firma's Jüncker, Stokvis en Faber niet ontbreken en werd de decoratie afgerond door palmen. Naast toespraken, muziek en een tombola waren er optredens van twee amateurartiesten die naar de mening van het publiek niet onder deden voor beroepsartiesten: mevrouw Jacobs die zangnummers ten gehore gaf en Lou Sandry die "de gasten amuseerde met vrolijke en dramatische zang en déclamatie" /2/. Beide waren in werkelijkheid de kinderen van bestuurslid Seitzinger: Helena Jacobs-Seitzinger en Jan Seitzinger Jr. Ook toen werd weer tot diep in de nacht gefeest.

     Seitzinger Sr. bleef zich ook in de volgende jaren als bestuurslid in Den Haag, als provinciaal bestuurslid voor Zuid-Holland en als afgevaardigde voor de landelijke BRHN-jaarvergadering voor deze organisatie inzetten. Op 28 mei 1943 overleed hij, 78 jaar oud. Bondssecretaris Wels schreef in zijn in memoriam: "De overledene, wiens naam als vakman wijd en zijd bekend was, was ook in den ouden BRHN jarenlang een der prominente figuren. Als een der mede-oprichters bekleedde hij talrijke functies. ... Ons vak verliest in hem een kunstenaar-vakman." /3/

Lou Sandry

De rijwiel- en motorhandel van Seitzinger Sr. werd voortgezet door Jan Seitzinger Jr. Ook op hem was de kwalificatie als kunstenaar-vakman van toepassing. Hij had van zijn vader - en in de jaren die hij in verschillende fabrieken en constructiewerkplaatsen ervaring had opgedaan - niet alleen veel kennis en vakmanschap meegekregen, hij combineerde zijn werk ook met variétéachtige optredens. Aanvankelijk speelden fietsen bij deze optredens geen rol, maar in de loop der jaren wel steeds meer. Seitzinger gebruikte de artiestennaam Lou Sandry, een naam die vermoedelijk geïnspireerd was op de naam van de bekende Haagse conferencier, volkszanger en acteur Lou Bandy (1890 - 1959). Bandy was zijn carrière in 1915 begonnen. Van Sandry alias Seitzinger is voor het eerst in 1924 een krantenvermelding te vinden, toen hij 32 jaar was en een feestavond van een plaatselijke gymnastiekvereniging met voordrachten opluisterde. /4/

links: omslag van het programmaboekje bij een voorstelling van Lou Bandy, 1936;
rechts: advertentie uit de Haagsche Courant, 17 januari 1941

In tegenstelling tot Lou Bandy bleef het bij Seitzinger bij amateuroptredens voor uiteenlopende gelegenheden binnen Den Haag. Meestal ging het om verenigingen die iets te vieren hadden en die er een bonte avond met verschillende artiesten van maakten. In het begin beperkten zich de bijdragen van Seitzinger tot tekstvoordrachten, grappen en liederen. In de jaren '30 kwamen daar acrobatische elementen bij, zoals het rijden op extreem kleine, zelfgebouwde fietsen. Het ging daarbij niet altijd om fietsen in de gewone zin van het woord. Zo bouwde Seitzinger bijvoorbeeld een Mandoline om tot minifiets. Of hij toverde voor de ogen van het publiek een flinke, geprepareerde advocaatfles en wat onderdelen uit een kistje tevoorschijn en zette die tot berijdbaar fietsje in elkaar. Ook had hij een als hobbelpaard aangeklede fiets met excentrisch gespaakt wiel.

Lou Sandry tijdens een voorstelling (foto's: verzameling F.J.H. Molenaar)

Seitzinger had fietsen gebouwd die "in de meest onwaarschijnlijke houdingen en standen moesten worden bereden en fietsen die op het toneel in een wip gedemonteerd en gemonteerd konden worden. Daarbij kwamen dan nog kunsten als het uitkleden, rijdend op de fiets", zoals in 1968 in het vakblad F4 te lezen stond waarin Seitzinger werd geportretteerd. Verder hoorden ook goochelen, buikspreken en het balanceren van allerlei voorwerpen zoals stoelen, parasols, degens en fietsonderdelen op kin, neus en voorhoofd bij het repertoire van Lou Sandry. Door de verscheidenheid van zijn nummers kon Seitzinger een avondvullend programma verzorgen. Daarna leidde hij soms ook nog het bal, en de volgende ochtend vroeg stond hij weer gewoon in zijn werkplaats. /5/ /6/

Lou Sandry met een uitneembare fiets - hoe moet dat weer in elkaar? (foto:
verzameling F.J.H. Molenaar)

De laatste krantenvermelding van een optreden van rijwielacrobaat Lou Sandry is in de Haagse Courant van 9 mei 1957 te vinden, de hoofdact van de avond was toen Johnny Jordaan. Maar in werkelijkheid ging Seitzinger nog tien jaar langer tot zijn 75e door met voorstellingen te geven. Hij had toen ruim 40 jaar op de planken gestaan. /5/

Twee foto's uit 1968 toen Seitzinger in het rijwielvakblad F4 terugkeek op zijn optredens als Lou Sandry
(F4, 1 november 1968)

"Mijn vak is mijn leven"

Behalve artiest was Seitzinger natuurlijk ook en vooral fietsenmaker. Geen gewone, want hij had geen agentschap van een fietsmerk en in zijn winkel stonden geen fietsen te koop. Bij het CBR stond hij ingeschreven als rijwielhandelaar, maar van handel was in zijn winkel geen sprake. In plaats daarvan was zijn etalage gevuld met speciale, zelfgebouwde fietsen.

Jan Seitzinger bij het richten van een frame in zijn werkplaats (F4, 1 november 1968)

Seitzinger was fietsenmaker in de letterlijke zin van het woord. Zijn vader en hijzelf hadden een goede reputatie opgebouwd als een adres waar je van alles kon laten maken. Er kwamen regelmatig klanten met bijzondere wensen, variërend van aanpassingen aan fietsen voor gehandicapten of invaliden tot het bouwen van toestellen voor kunstfietsers en circusartiesten. Soms werden ook speciale reparaties en opdrachten bij Seitzinger gebracht die buiten het fietsenmakersvak vielen, zelfs musea behoorden tot zijn klantenkring.

     "Mijn vak is mijn leven", bekende Seitzinger tegenover de redacteur van F4. Hij bleef tot eind 1975 in zijn zaak werken en stopte toen op de leeftijd van 83 jaar. Omdat hij geen opvolger had moest de zaak die zijn vader begonnen was worden opgeheven. Het was zijn grote wens geweest, dat zijn speciale fietsen, medailles, diploma's en andere herinneringen aan het ontstaan van het fietsenmakersvak in een bondsmuseum terecht zouden komen. Maar die mogelijkheid was er niet en zo verkocht Seitzinger het grootste gedeelte van de zelfgebouwde, speciale fietsen van hem en zijn vader. Veel ging naar circussen toe, en vermoedelijk is daar nu niets meer van over. Bewaard gebleven zijn alleen enkele kleine fietsjes en een deelbare fiets die Seitzinger in de jaren 60 voor zijn schoonzoon had gebouwd. /7/

     De winkel aan de Gerard Doustraat 17 werd overgenomen door autoplaatwerkerij Bakker, inmiddels bestaat het gebouw niet meer. Jan Seitzinger overleed op 12 november 1979.

Jan Seitzinger achter de winkeletalage met de advocaatfles-fiets en andere speciale kunstfietsen
(F4, 1 november 1968)

Met dank aan mevrouw F.J.H. Molenaar

Reacties:

I visited Mr. Seitzinger's workshop in 1972. I was rebuilding a tandem bicycle of an unknown make. The head bearing assembly was non-standard and unavailable anywhere. After a long search, a friend of a friend of a friend recommended that I visit the Seitzinger shop in the Hague. It was a most memorable visit. Not only did he have the part, he had plenty of good advice: where to get the off-size chain case ("kettingkast"), how to properly rebuild and repack the wheel bearings and the best way to restore the paint on the frame. At the end of the visit he showed us his novelty bikes including the miniature bicycle mentioned on the website. Even as long ago as 1972 this short visit was like stepping back in time and briefly witness the kind of knowledge and craftsmanship that has long since disappeared.

Frank Jansen (USA)  |  01-02-2012

Het moet tussen 1961 en 1964 geweest zijn dat ik regelmatig in de Gerard Doustraat kwam in de werkplaats van Seitzinger. Ik had in die tijd een Puch en was altijd aan het sleutelen, opvoeren, aanpassen van alle mogelijke zaken. Ik herinner mij dat de werkplaats een werkplaats - in 1961(!) - uit het museum was, donker, vol met allerhande spullen, oude machines welke aangedreven werden met banden. Overal had hij mallen staan om bijzondere dingen te doen, frames richten, sturen maken voor bromfietsen etc. Wat Seitzinger kon, kon niemand anders. Ik herinner mij dat ik als 16-jarige graag bij hem kwam, hij had altijd veel te zeggen, legde rustig zijn werk stil en maakte altijd grapjes, hij had zijn theorieën over van alles en nog wat.
Wat mij is bijgebleven is dat hij altijd alleen werkte zonder enig personeel, zijn winkel en werkplaats waren nogal rommelig. Hij rekende kleine prijsjes voor zijn reparaties. Ik bracht altijd bromfietsonderdelen naar hem die anderen hadden afgeschreven en hij repareerde die. Dhr. Seitzinger, zijn werkplaats, zijn persoon zijn mij bijgebleven als bijzondere gebeurtenissen.

John Tuit  |  29-04-2012

Artikelserie Haagse fietsenmakers: